Dé tool om de juiste vragen te stellen aan
een leerling
Met de Wolkenkaarten heb jij – als professional in het onderwijs – dé tool in handen waarmee je de juiste vragen stelt. Met de kaarten krijg je op een laagdrempelige manier inzicht in de thuissituatie en het welbevinden van leerlingen. Zo krijg je de leerlingen met een moeilijke thuissituatie in beeld en kan je hen de ondersteuning bieden die ze nodig hebben, met jouw luisterend oor als begin.
De naam ‘Wolkenkaarten’ symboliseert de gedachten en gevoelens die in het hoofd van een leerling kunnen hangen, als wolken aan de lucht. Soms zijn die wolken licht en luchtig, maar andere keren donker en zwaar, vol regen. Met de Wolkenkaarten kun je die wolken samen verkennen. Door te praten over wat er speelt, voelen leerlingen zich gezien en minder alleen met hun zorgen. Zo helpen de Wolkenkaarten jou om het weer in het hoofd van een leerling samen lichter te maken.
Leerlingen met een moeilijke thuissituatie
Zorgen thuis
Opgroeien met zorgen thuis komt veel vaker voor je denkt. Zo zijn er in Nederland al meer dan 900.000 kinderen onder de 18 jaar die opgroeien met een ouder met een psychische kwetsbaarheid en/of verslaving, zij worden ook wel KOPP/KOV genoemd. Zij vallen onder de groep jonge mantelzorgers: jongeren die opgroeien met een gezinslid (bijv. een zusje of ouder) met langdurige ernstige lichamelijke of psychische ziekte of beperking of verslaving.
Impact
Niet iedere leerling met een moeilijke thuissituatie ontwikkelt problemen. Maar bij een groot deel heeft dit wel een negatieve invloed op het welbevinden en de schoolprestaties. Zij moeten vaak al vroeg volwassen worden, dragen veel zorgen en en maken soms ingrijpende situaties mee. Hierdoor lopen ze meer risico op psychische problemen, een laag zelfvertrouwen, eenzaamheid en fysieke klachten. Deze impact is vaak langdurig.
Een luisterend oor
Een leerling zal vanwege loyaliteit en schaamte vaak niet uit zichzelf vertellen als er iets aan de hand is. De Wolkenkaarten maken het gemakkelijker om een goed gesprek te voeren en te werken aan de vertrouwensband. Wist je trouwens dat jouw luisterend oor vaak al veel meer betekent dan je denkt? Zelfs op latere leeftijd herinner je je nog die ene docent die wél na de les vroeg hoe het met je ging. Ook jij kan die persoon zijn voor iemand.
Signalen op school
‘Welke vraag miste jij destijds op school?’ In deze video geven ervaringsdeskundigen antwoord op deze vraag en leggen ze uit waarom deze vraag hen had kunnen helpen. Ook geven we meer uitleg over de Wolkenkaarten en hoe je deze kunt gebruiken. Deel de video gerust met je collega’s!
De Wolkenkaarten
De Wolkenkaarten zijn ingedeeld in verschillende thema’s: algemeen, school, vrije tijd, thuis, welbevinden en steun. Elk thema bevat vijf vragen. Je kunt de kaarten op verschillende manieren gebruiken, zowel individueel als klassikaal. Zo zijn ze toepasbaar voor iedere situatie.
Voorbeelden van hoe je de Wolkenkaarten kunt gebruiken:
– Individueel: laat de leerling zelf een aantal kaartjes kiezen, stel alle vragen van één specifiek thema (bijv. ‘school’ of ’thuis’) of stel gericht een aantal vragen.
– Klassikaal: kies zelf een kaartje of laat een leerling een kaartje kiezen en bespreek deze klassikaal of in groepjes.
“
Eén van onze pijlers is ‘Je wordt gezien’. Daar sluiten de Wolkenkaarten naadloos op aan. In de coachgesprekken die we driewekelijks voeren met onze leerlingen, zijn ze laagdrempelig te gebruiken. Hierdoor is het signaleren van eventuele moeilijkheden thuis een stukje makkelijker. Er ontstaan andere gesprekken met leerlingen dan wanneer je de kaartjes niet gebruikt. De kaarten zijn op meerdere manieren te gebruiken, zowel individueel als klassikaal. Wij zijn enthousiast en gunnen elke leerling een mentor of coach met een set Wolkenkaarten!
Sanne (docent) en Lieke (onderwijsbegeleider) op het Eligant Lyceum in Zutphen
Ontwikkeld door ervaringsdeskundigen
De Wolkenkaarten hebben wij – Sandra en Leonie – samen met heel veel andere ervaringsdeskundigen ontwikkeld. Vanuit onze eigen ervaring weten wij hoe het is om zorgen te hebben (over) thuis en hoeveel impact dit kan hebben. Destijds miste wij aandacht hiervoor op school en daarom is het onze missie om ervoor te zorgen dat deze leerlingen zich meer gezien en gehoord voelen. Wij, en vele ervaringsdeskundigen met ons, geloven dat jij als onderwijsprofessional met de Wolkenkaarten écht het verschil kan maken.
Meest gestelde vragen
Voor wie is de kaartenset precies bedoeld?
De Wolkenkaarten zijn bedoeld voor professionals in het voortgezet onderwijs zoals docenten of zorgcoördinatoren. Zij kunnen de eerste 40 kaartensets kosteloos bestellen. Voor iedere kaartenset boven de 40 stuks vragen wij €10.
Sociaal werkers of hulpverleners die samenwerken met scholen kunnen 1) de school enthousiasmeren om een bestelling te plaatsen of 2) de Wolkenkaarten tegen kostprijs (€10 per set) aanschaffen. Mail ons op wolkenkaarten@outlook.com voor extra communicatiemateriaal voor jou om te delen met je collega’s of contacten op scholen, inclusief preview van de Wolkenkaarten.
Werk jij niet in- en ook niet samen met het onderwijs, maar wil je wel graag de Wolkenkaarten gebruiken? Neem dan contact met ons op via wolkenkaarten@outlook.com voor de mogelijkheden.
Waarom is de kaartenset alleen gratis voor scholen?
De Wolkenkaarten zijn ontwikkeld in het kader van project ‘KOPP/KOV in beeld’ van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Voor dit project is een subsidie ontvangen van ZonMw, waarmee wij een grote voorraad kaarten hebben ingeslagen. Vanwege de grote belangstelling (zijn we natuurlijk erg blij mee) gaat onze voorraad hard. Onze subsidie loopt ten einde, maar onze plannen en dromen voor de Wolkenkaarten nog lang niet. Daarom bieden wij de kaarten alleen kosteloos aan aan scholen en vragen wij donaties aan overige partijen. Zo blijven wij dicht bij onze missie, voorkomen we dat er kaartensets op de plank blijven liggen, én kunnen wij langer door met ons project. Win-win toch?!
Wanneer kan ik de kaartenset gebruiken?
De Wolkenkaarten kunnen bij iedere leerling worden gebruikt. Met de vragen leer je de leerling beter kennen en werk je aan een vertrouwensband, dat komt iedere leerling ten goede. Met de Wolkenkaarten kan je signaleren of er sprake is van een moeilijke thuissituatie of mentale problemen, zodat je ondersteuning kan bieden.
Vaak worden signalen dat het niet goed gaat met een leerling over het hoofd gezien. De leerling kan zich bijvoorbeeld heel goed aanpassen of er wordt niet naar de oorzaak van bepaald gedrag gekeken. Ons advies is daarom om de kaartenset bij iedere leerling te gebruiken, bijvoorbeeld aan het begin van een nieuw schooljaar in een mentorgesprek. Zo is de kans groter dat je leerlingen die het lastig hebben niet (onbewust) mist.
Het is ook een optie om de kaarten pas te gebruiken als je onderbuikgevoel zegt dat er iets speelt bij de leerling. Dan helpen de kaarten je om de juiste vragen te stellen en de leerling het gevoel te geven niet alleen te zijn met de zorgen. Vervolgens kan je samen kijken wat de leerling nodig heeft en hoe je daar als school een rol in speelt.
Op welke manier(en) kan ik de kaartenset gebruiken?
De Wolkenkaarten kan je op verschillende manieren gebruiken, zowel individueel als klassikaal. Zo zijn ze toepasbaar voor iedere situatie. Hieronder vind je een aantal voorbeelden:
- Begin met de thema’s ‘algemeen’ en ‘school’ en begin daarna met de andere thema’s.
- Laat de leerling zelf een aantal kaarten kiezen.
- Kies per gesprek één categorie, willekeurig of gericht.
- Stel klassikaal een vraag en laat de leerlingen deze in groepjes bespreken.
- Neem de kaarten mee tijdens een wandeling met de leerling.
Wees creatief en experimenteer met de verschillende mogelijkheden en ervaar wat wel en niet werkt!
Wat doe ik als een leerling niet openstaat voor een gesprek?
Het kan voor leerlingen ontzettend lastig zijn om open te zijn over de thuissituatie vanwege een gebrek aan vertrouwen in anderen, schaamte of loyaliteit richting de ouder. Probeer niet te pushen en houd de deur op een kier. Realiseer je dat een vertrouwensband opbouwen tijd kost.
Als je het lastig vindt om het gesprek te voeren, vraag dan hulp aan collega’s of het zorgteam.
Hoe introduceer ik de kaarten het beste bij een leerling?
Bij het introduceren van de Wolkenkaarten is het belangrijk om een veilige en ontspannen sfeer te creëren. Begin met een rustige uitleg: leg uit dat de kaarten bedoeld zijn om beter te begrijpen hoe het met de leerling gaat, zonder oordeel. Geef aan dat de leerling zelf mag bepalen wat hij of zij wil delen. Kies een rustige plek waar jullie ongestoord kunnen praten en neem de tijd. Laat zien dat je oprecht luistert en benadruk dat alles wat besproken wordt, vertrouwelijk blijft (en dus niet zonder toestemming met de ouder(s) wordt besproken). Dit helpt de leerling zich open te stellen en te ervaren dat het oké is om te delen.
